نگرانی ایران از پیشگیری (بارداری)

امروز ترجمهٔ مقاله‌ای را می‌خواندم با عنوان فوق، که از مقاله‌ای آلمانی تحت عنوان «Die iranische Angst vor der Verhütung» به فارسی ترجمه شده بود.
نکات جالب توجهی در این مقاله به‌چشم می‌خورد:

• نویسنده از طریق کارشناس (راینر کلینگهولز) سعی دارد این موضوع را به‌صورت ضمنی بیان کند که اسلام با توسعه‌یافتگی درتضاد است:
  ایران در واقع کشوری نسبتا مدرن است، امری که اغلب به دلیل سایه‌ی نظام اسلامی قابل مشاهده نیست. در این کشور سطح آموزش و پرورش، حتی در میان زنان بسیار بالا است. علاوه بر این، ایرانی‌ها در زندگی خصوصی خود شیوه زندگی نسبتا سکولاری اختیار کرده و ۷۰ درصد آنها در شهرها اقامت دارند. تجربه نشان داده این عوامل به تعداد اندک کودکان منجر می‌شود.
• ایران از لحاظ جمعیتی در موقعیت خوبی قرار دارد و تا ۴۰ سال می‌تواند از نیروی جوان موجود استفاده کند. اما برنامه‌ای برای پس از ۴۰ سال ارائه نکرده است.
• افزایش جمعیت هدفی بلندپروازانه است:
  با این اقدامات، رژیم به دنبال اهداف بلند پروازانه‌ای است: آیت الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی می‌خواهد جمعیت این کشور را که در حال حاضر حدود 78 میلیون نفر است، حداقل دو برابر کند.»
• افزایش جمعیت با افزایش تعداد موالید، برگشت به گذشته است:
  هنگامی که مردم از دانش و آزادی‌های خاصی بهره‌مند می‌شوند، به طور طبیعی دیگر تمایلی به بازگشت به گذشته ندارند. این پدیده در رومانی و بلغارستان نیز که در دوران کمونیستی چنین قوانینی را وضع کردند، دیده می‌شود. آن قوانین تنها اثر کوتاه‌مدتی داشتند و سپس مردم به دنبال یافتن راه و وسیله‌ای برای دور زدن ممنوعیت‌ها بودند.
• هزینه ازدواج و داشتن کودک بسیار بالاست و بحران اقتصادی فعلی ایران نیز آن را تشدید می‌کند:
  در کشورهایی با تعداد کم کودکان، نرخ تولد در بحران‌های اقتصادی بیش از پیش کاهش می‌یابد. تنها در کشورهای بسیار فقیر در صورت وجود بحران با رشد جمعیت مواجه می‌شویم.
• همچنین از قول محمدجلال عباسی، رییس موسسه جمعیت‌شناسی دانشگاه تهران نقل می‌کند: «بسیاری از جوانان ایرانی ترجیح می‌دهند به تحصیل خود ادامه داده و ازدواج نکنند. عدم توانایی مالی برای خرید خانه و پوشش هزینه‌های دیگر، دلیل دیگر جوانان برای به تعویق انداختن ازدواج و نداشتن علاقه به داشتن فرزند است.» و موضع قبلی را تقویت می‌کند.
• به‌هرحال پیشنهاد کارشناس این است که:
  ایران امروزه در دوره‌ی خوب جمعیت شناختی قرار دارد، از آنجایی که بخش بزرگی از جمعیت در سنین کار هستند، این دوره‌ حدود 40 سال طول خواهد داشت. طی این زمان باید به ذخیره‌سازی ثروت برای زندگی در دوران پیری پرداخت." اما همچنین لازم است برای بسیاری از جوانان اشتغال ایجاد کرد و جهت توسعه اقتصادی سرمایه‌گذاری کرد.
• و البته در انتها به مسایل حاشیه‌ای نظیر اشکالی که بر یک بیلبورد تبلیغاتی در شهر تهران به‌علت نبود مادر خانواده می‌پردازد.

در کل می‌توان نتیجه گرفت که حتی این کارشناسان بر صحیح بودن افزایش جمعیت (اعلام یک هدف بلندپروازانه) صحه می‌گذارند. اما آن را به چند دلیل غیرعملی می‌دانند: اول این‌که چون تحول اجتماعی صورت گرفته و سطح سواد و حریم‌های شخصی افزایش پیدا کرده، دوم این‌که هزینه‌های چنین اقداماتی برای افراد و خانواده‌ها سنگین است و سوم اینکه بحران اقتصادی اخیر این موضوع را تقویت می‌کند.

بنابراین یک راه‌حل پیشنهاد می‌دهد و سعی دارد که ذهن را به‌سوی آن هدایت کند و آن استفاده از منابع موجود است. یعنی این‌که برای نیروی جوان و فعال فعلی، موقعیت شغلی و کاری ایجاد شود و از آن در مسیر توسعهٔ کشور استفاده شود. و البته هیچ توصیه‌ای برای پس از این ۴۰ سال به‌چشم نمی‌خورد.

البته شایان ذکر است که در این توصیه‌ها استفاده از روش‌هایی که غرب به‌شدت از آن استفاده می‌کند نظیر قوانین مهاجرت و مهاجرپذیری کارشناسان زبدهٔ سایر کشورها هیچ صحبتی به میان نیامده است.

به‌نظر من اصل سیاست‌جمعیتی با سمت‌وسوی تولید نیروی کار بالنده و پویا، مسیر درست و صحیحی است. این موضوع باید حتما در رأس سیاست‌های جمعیتی قرار گیرد. اما آن‌چه که بسیار مهم و اساسی است، روش اجرای آن است. تجربه نشان داده که ما غالباً در انجام کارهای درست، به‌شیوهٔ درست موفق نبوده‌ایم. از این‌رو پرهیز از شتاب‌زدگی و انجام اقدامات با هوشیاری و آینده‌نگری در این امر مهم بسیار اساسی است. مسایلی که کمتر به آن توجه شده عبارتند از:

1. فرصت استفاده از اتباع خارجی
2. فرصت پیشرفت‌ها در حوزهٔ پزشکی که می‌تواند افراد را تا مدت زمان بیشتری در شرایط فعالیت اقتصادی و اجتماعی حفظ نماید. به‌عنوان مثال بعید نیست که در سی سال آینده، سن بازنشستگی به‌راحتی از ۶۵ سال به ۷۵ سال قابل افزایش باشد.
   
3. افزایش جمعیت باتوجه به فرصت‌های سرزمینی و منطبق با طرح‌های آمایش سرزمینی صورت پذیرد.
4. زیرساخت‌ها برای افزایش جمعیت ابتدا اندیشیده و تدارک دیده شود.
5. از فرصت‌هایی که جمعیت جوان و پویای کنونی برای ما فراهم کرده حداکثر استفاده انجام شود. چنان‌که ما شاهدیم، نظام دیوان‌سالاری و سیاست‌گذاری فعلی، از مشغول به‌کار کردن نیروی کار موجود ناتوان است. و هر روزه بر آمار تعداد بی‌کاران بالاخص جامعه تحصیل‌کردهٔ کشور افزوده می‌شود. بنابراین افزودن بر این خیل بی‌کاران لطفی نخواهد داشت.
6. باتوجه به مورد ۵، افزایش جمعیت به‌صرف افزایش جمعیت نیست؛ همچنان‌که مطابق فرمایش رهبر معظم انقلاب، افزایش جمعیت باید به‌عنوان فرصتی در مسیر رشد و توسعه و افزایش اقتدار ایران اسلامی باشد و نه کاهش قدرت و اقتدار آن، چنان‌که در کشورهایی نظیر پاکستان، بنگلادش و ... شاهد هستیم.

انشاله این فهرست در آینده تکمیل و مستندات آن ارائه خواهد شد.